درخت سرخدار ، یاقوت جنگل‌های شمال

سُرخدار، نام علمی (Taxus baccata)، نام گونه‌ای درخت سوزنی‌برگ است

از تیره سرخداریان(Taxaceae) و نام انگلیسی English Yew. این گونه را می‌توان میراث زنده و شاهکار جنگل‌های طبیعی شمال ایران دانست.

از نظر تنوع زیستی و حفظ ذخائر ژنتیکی و بوم‌شناسی یکی از گونه‌های منحصربه‌فرد و مهم منطقه هیرکانی و باقی‌مانده از دوران سوم زمین‌شناسی است در حال حاضر نیز رو به انقراض است.

سرخدار درختی است سوزنی برگ، سایه پسند و دارای پوست فلس‌دار. تاج درخت گسترده و متمایل به کروی است .

پوست تنه درخت قرمز رنگ و شاخه‌های یکساله سبز رنگ است. چوب سخت سنگین با دانسیته 0/6تا 0/7 گرم بر سانتی متر مکعب و دارای چوب درون مشخص و به رنگ زیبای قرمز شاه بلوطی با رنگهای قهوه‌ای روشن و چوب برون سفیدرنگ و گاهی متمایل به زرد است.

 برگ‌های سرخدار دائمی و همیشه سبز است، که در قسمت پایینی درخشان و براق می‌باشد. دارای الیافی یکنواخت و رشد آن نامنظم است.نسبت به حمله حشرات مقاوم و در نتیجه بادوام است بدون بو و رنگ است و به خوبی رنگ میپذیرد. بلندی درخت به ۹ تا ۳۰ متر و قطر آن به ۳ متر می‌رسد. رشد آن بسیار کند و رویش ارتفاعی آن سالانه ۱۰سانتیمتر است. این گونه، بومی جنگل‌های شمال ایران و از گیاهان منطقه اروپا و سیبری است.

درخت سرخدار اغلب به صورت پراکنده و در رویشگاه‌های سنگلاخی می‌روید و خاک کم عمق و مرطوب   می‌خواهد. چوب آن درمیان سوزنی برگان استثناست، زیرا صمغ ندارد ولی بسیار بادوام است؛

کنده ‌آن 50-60 سال بعد از قطع درخت هم باقی می‌ماند. درحدود هزارسال نیز عمر می‌کند.

این گونه در جنگل‌های شمال از بلندی‌های افراتخته گرگان – پونه‌آرام گرگان، جنگل‌های نهارخوران تا جنگل‌های سوادکوه و در دره‌ها و پرتگاه‌های گیلان، مازندران و گرگان همراه با سایر گونه‌های جنگلی یافت می‌شود. مهمترین رویشـگاه طبیعی جنگل سـرخدار در ایـران در دره زرینگل شهرسـتان علی آباد کتول، اسـتان گلستان واقع است. سرخدار در زمین‌های سنگلاخی و پرشیب که به خوبی زهکشی شده و موادآلی بالا داشته باشد، می‌روید. این گونه در خاک‌های واریزه‌ای بادبزنی شکل و مخروطی که سنگریزه‌ها از بالا، همراه با لاشبرگ به پایین می‌آیند، بیشتر دیده می‌شود. نام‌های محلی آن در مازندران و گرگان «سرخدار، سرخه‌دار و سخدار» است. در علی‌آباد کتول، «سوختال» در رودسر و آستارا، «سیردار» نامیده می‌شود.

میوه نوع ماده آن به رنگ قرمز و نوع نر آن برنگ زرد که هر دو غیر سمی است بذر سرخدار توسط پرندگان از جمله قرقاول پخش می‌شود. سنجاب‌ها نیز به انتشار بذر سرخدار کمک می‌کنند.

کاربرد: از چوب این گونه برای ساخت مبل، پارکت سازی، وسایل کمان، تخته سازی و خراطی، درتهیه قایق، منبت کاری و مصنوعات زینتی چوبی استفاده می شود.